Nietig versus vernietigbaar
Het Nederlands recht kent een hoge mate van vrije besluitvorming en contractsvrijheid. Die vrijheid om te kunnen handelen kan echter worden ingeperkt op het moment dat de rechtshandeling nietig blijkt te zijn. Een rechtshandeling kan echter ook vernietigbaar zijn. Het leerstuk van de nietige en vernietigbare rechtshandelingen is een ingewikkeld leerstuk. In deze blog wordt nader ingegaan op het verschil tussen nietige en vernietigbare rechtshandelingen.
Nietigheid
Een nietig besluit is een besluit dat nooit genomen had mogen worden. Dit heeft tot gevolg dat men ook mag handelen alsof het besluit nooit genomen is: het wordt geacht nooit te hebben bestaan. Een nietig besluit heeft derhalve ook geen rechtsgevolgen en de nietigheid treedt van rechtswege in. Het is voor nietigheid niet van belang of er al dan niet sprake was van wilsovereenstemming tussen de partijen.
In onderstaande gevallen is in beginsel sprake van een nietig een besluit:
- De rechtshandeling is in strijd met de wet, goede zeden of de openbare orde (art 3:40 BW): het nemen van een besluit waarvan de inhoud of strekking in strijd is met de wet, goede zeden of openbare orde is in beginsel nietig.
- De rechtshandeling is in strijd met de vormvoorschriften (art. 3:39 BW): een rechtshandeling die niet voldoet aan de voorgeschreven vormvereiste is nietig, tenzij de wet anders bepaald.
- Er is sprake van een fundamenteel totstandkomingsgebrek: het besluit is niet op de juiste wijze tot stand gekomen en het totstandkomingsgebrek is essentieel of van zeer groot belang.
- Er sprake van een beding welke volgens de wet op straffe van nietigheid niet in een besluit mag worden opgenomen: ter bescherming van de zwakkere partij worden in het huurrecht, arbeidsrecht en consumentenrecht diverse bedingen genoemd die op straffe van nietigheid niet in een overeenkomst mogen worden opgenomen.
Een besluit kan ook partieel (gedeeltelijk) nietig zijn zo regelt art. 3:41 BW. Onder bepaalde voorwaarden is het mogelijk om een nietige rechtshandeling toch geldig te maken, dit wordt conversie genoemd (art. 3:42BW).
Vernietigbaarheid
Anders dan bij een nietig besluit roept een vernietigbare rechtshandeling wel geldig rechtsgevolgen op, zolang zij niet vernietigd is. Een vernietigbaar besluit is een niet op de juiste manier genomen rechtshandeling. Partijen die bij deze rechtshandeling betrokken zijn kunnen bij de rechter om vernietiging van het besluit verzoeken. Indien partijen bij de rechter niet om vernietiging van het besluit verzoeken, bijvoorbeeld omdat niemand doorheeft dat het besluit vernietigbaar is of omdat men het liever zo wil laten, blijven de rechtshandeling en de daaruit vloeiende rechtsgevolgen dus gewoon bestaan.
De ratio achter vernietigbare besluiten is dat bepaalde partijen tegen zichzelf beschermd moeten worden. Zo wordt voorkomen dat partijen een nadelige rechtshandeling moeten nakomen terwijl deze onder dwang, bedrog, dwaling of misbruik van omstandigheden tot stand is gekomen. Ook minderjarigen en zwakkere partijen worden op deze manier door de wet beschermd.
Een besluit is vernietigbaar op basis van de volgende gronden:
- Bedreiging, bedrog en misbruik van omstandigheden (art. 3:44 BW): een rechtshandeling die tot stand komt op basis van bedreiging, bedrog of misbruik van omstandigheden is vernietigbaar.
-
- Van bedreiging is sprake indien een partij bedreigd wordt met een onrechtmatig nadeel ten einde een bepaalde rechtshandeling af te dwingen.
- In geval van bedrog komt een besluit tot stand op basis van opzettelijk onjuiste mededelingen, onterechte verzwijging of een andere kunstgreep.
- Gaat men een rechtshandeling aan terwijl men weet of had moeten weten dat men de andere partij, gezien de bijzondere omstandigheden, hiervan had moeten weerhouden dan kan sprake zijn van misbruik van omstandigheden.
- Geestelijke stoornis (art.3:34 BW): een onder invloed van een geestelijke stoornis tot stand gekomen rechtshandeling is in beginsel vernietigbaar.
- Handelingsonbekwaamheid (art. 3:32 BW): wanneer een bij de rechtshandeling betrokken partij handelingsonbekwaam is, is deze vernietigbaar. Zonder toestemming van ouders of verzorgers zijn minderjarigen handelingsonbekwaam. Hetzelfde geldt voor onder curatele gestelden die geen toestemming van de curator hebben voor de desbetreffende rechtshandeling.
- Dwaling (art 6:228 BW): dwaling heeft betrekking op een onjuiste voorstelling van zaken. Zou de rechtshandeling in geval van een juiste voorstelling van zaken niet tot stand gekomen zijn, dan is deze in beginsel vernietigbaar. Dwaling kan ontstaan door een inlichting of juist het zwijgen van een wederpartij of beide partijen kunnen van een onjuiste voorstelling van zaken zijn uitgaan.
Een vernietigbaar besluit kan alleen naar aanleiding van een verzoekschriftprocedure door de rechter vernietigd worden. Het verzoekschrift tot vernietig moet binnen 1 maand nadat kennis van het vernietigbare besluit is genomen of daarvan kennis genomen had kunnen worden, zijn ontvangen door de kantonrechter.
Juridisch advies nodig omtrent de nietigheid of vernietigbaarheid van een zakelijk besluit of overeenkomst? Raadpleeg onze specialist ondernemingsrecht Nederland.
